Παράλληλα, ενώ οι διαστάσεις των επικίνδυνων ανισορροπιών είναι ορατές ακόμη και στους απλούς πολίτες, επειδή βιώνονται οι παρενέργειες τους στην καθημερινότητα, δεν συνειδητοποιείται, ότι είναι ζωτικής σημασίας ανάγκη να γίνουν άμεσα οι απαραίτητες αλλαγές στο μοντέλο οργάνωσης των επιμέρους κοινωνιών και παράλληλα να επανεξετασθεί και να αναδιοργανωθεί το σύστημα διαχείρισης κρίσεων σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η ροή του χρόνου είναι πολύ γρήγορη με αποτέλεσμα να πολλαπλασιάζεται η πυκνότητα του σε δεδομένα και πολυπλοκότητα και να αυξάνονται οι ανισορροπίες σε βαθμό μη διαχειρίσιμο, όσο καθυστερεί η αντιμετώπιση τους. Και είναι πολλές και σύνθετες.

Για παράδειγμα τα επιστημονικά μεθοδολογικά εργαλεία από το ένα μέρος αναλύουν την πραγματικότητα και δρομολογούνται εξελίξεις με την αξιοποίηση των παραγόμενων γνώσεων στην διαχείριση της πραγματικότητας, όμως η δυναμική, που αναπτύσσεται, δεν ελέγχεται ως προς τις επιπτώσεις της στην προοπτική του χρόνου.

Ταυτοχρόνως εξελίσσεται και η γνώση με αποτέλεσμα να προκαλείται μεγάλη ρευστότητα και αβεβαιότητα, τα οποία επιβάλλουν την αλλαγή πλεύσης. Αυτό γίνεται εμφανές, αν ληφθούν υπόψη από το ένα μέρος η συμβολή των ορυκτών καυσίμων στην παραγωγή ενέργειας και στην οικονομική ανάπτυξη, σε συνδυασμό με την επιβάρυνση, που επέφερε με την ρύπανση στην ατμόσφαιρα και την εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου, με κορύφωση την δρομολόγηση της κλιματικής αλλαγής και από το άλλο μέρος οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.

Επίσης η ιστορική διαδρομή των κοινωνιών με εθνοκεντρική οπτική δεν ανατρέπεται εύκολα από την παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα, διότι δεν συνοδεύεται και από λειτουργική χρονικά διαπολιτισμική προσέγγιση και όσμωση. Η υπέρβαση των εθνικών ορίων εξαντλείται στην οικονομική δραστηριότητα και στην μονοδιάστατη διοχέτευση καταναλωτικών προτύπων στο πλαίσιο της λογικής της κοινωνίας του θεάματος.

Δεν καλλιεργείται η διαμόρφωση ενός συστήματος κοινωνικών αξιών, το οποίο ανταποκρίνεται στις βασικές ανάγκες της ανθρώπινης οντότητας, αλλά υπερβαίνει τα όρια των τοπικών κοινωνιών, ενώ παράλληλα δρομολογεί την διαπολιτισμική προσέγγιση των διαφορετικών διαδρομών των κοινωνιών και την οικοδόμηση σύγχρονης υπερεθνικής πολιτισμικής ταυτότητας, η οποία λειτουργεί συνεκτικά και αναιρεί τις μεταξύ τους ανισότητες.

Ο υψηλός βαθμός διακινδύνευσης πριμοδοτείται ακόμη περισσότερο αντί να μειώνεται, διότι οι ανισορροπίες και οι κίνδυνοι έχουν πλανητικές διαστάσεις, ενώ η διαχείριση και αντιμετώπιση τους όμως έχει εθνικά όρια. Αυτή η αντίφαση συρρικνώνει την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης τέτοιας εμβέλειας προβλημάτων.

Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών, οι οποίες θα διευρύνονται στο μέλλον, εάν δεν αντιμετωπισθούν τα γενεσιουργά αίτια στις χώρες προέλευσης τους, όπως είναι η οικονομική ανάπτυξη και η επίλυση ανισορροπιών, που οφείλονται στην κλιματική αλλαγή, την οποία κατά κύριο λόγο προκάλεσε το ανεπτυγμένο τμήμα του παγκόσμιου πληθυσμού.

Πολύ αρνητική παράμετρος της πραγματικότητας σε πλανητικό επίπεδο, η οποία αυξάνει τον βαθμό διακινδύνευσης, είναι η εργαλειοποίηση του ανθρώπου είτε με την χρησιμοποίηση της θρησκείας με στόχο την επιβολή πολιτικών οπτικών είτε στο πλαίσιο της δραστηριοποίησης του στα διάφορα κοινωνικά συστήματα, τα οποία λειτουργούν χωρίς να εκφράζουν και να πραγματώνουν το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον.

Η χρησιμοποίηση της θρησκείας για την εργαλειοποίηση του ανθρώπου δεν είναι μόνο επικίνδυνη τόσο σε εθνικό όσο και σε υπερεθνικό επίπεδο με την προώθηση της βίας, αλλά διαμορφώνει ένα πλαίσιο βίωσης της ζωής του, το οποίο από το ένα μέρος δεν αφήνει περιθώρια ανάπτυξης κοινωνικής δυναμικής και εξέλιξης της πραγματικότητας με σημείο αναφοράς την ελεύθερη βούληση του πολίτη και από το άλλο απομακρύνει την ανθρώπινη οντότητα από την παραγωγή κοινωνικών αξιών, οι οποίες εκφράζουν τις κοινωνικές και ανθρώπινες ανάγκες στην δυναμική προβολή τους στο μέλλον.

Ουσιαστικά δεν επιτρέπουν την ανάπτυξη κοινωνικής δυναμικής, ενώ παράλληλα δεν αφήνουν περιθώρια για την διαπολιτισμική προσέγγιση και όσμωση των κοινωνιών, διότι στηρίζονται σε στατικές μεταφυσικού προσανατολισμού οπτικές για τον τρόπο ζωής των πολιτών, οι οποίες μάλιστα διαπερνώνται από φανατισμό και έλλειψη ορθολογικής σκέψης.

Οι εξελίξεις στο Αφγανιστάν με την ανάληψη της ευθύνης διακυβέρνησης από τους Ταλιμπάν και την παράλληλη ενεργοποίηση των ισλαμιστών δείχνουν με πολύ καθαρό τρόπο τα αποτελέσματα της κυριαρχίας οπτικών, οι οποίες στηρίζονται μονοδιάστατα σε μεταφυσικά μορφώματα αξιών για την πρόσδωση νοήματος στην ζωή των ανθρώπων. Τους μετατρέπουν σε ενεργούμενα για την επιβολή μη δημοκρατικών συνθηκών εξιδανικεύοντας ακόμη και την αφαίρεση της ζωής τους (καμικάζι).

Η εργαλειοποίηση του ανθρώπου στο πλαίσιο της δραστηριοποίησης του στα κοινωνικά συστήματα συνδέεται άμεσα με την λογική του μονοδιάστατου συστημικού πραγματισμού (προτεραιότητα η λειτουργικότητα και η οικονομική απόδοση των κοινωνικών συστημάτων από το οικονομικό και το υγείας μέχρι το εκπαιδευτικό) και την συρρίκνωση της λειτουργίας του ατόμου με σημείο αναφοράς τις βασικές του ανάγκες, την έκφραση της στηριζόμενης στην κριτική σκέψη ελεύθερης βούλησης και την διασφάλιση της βιωσιμότητας της ανθρώπινης οντότητας και της βιοποικιλότητας.

Η «αλλαγή πλεύσης» βέβαια θα σήμαινε επανεξέταση και αναθεώρηση πολλών διαστάσεων του μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης. Αυτό δεν είναι εύκολο, διότι συνεπάγεται και αλλαγή του τρόπου ζωής. Για παράδειγμα, τι θα συμβεί, αν η κινητικότητα δεν στηρίζεται στην χρησιμοποίηση μέσων, που χρησιμοποιούν ορυκτά καύσιμα και εκπέμπουν μεγάλες ποσότητες αερίων του θερμοκηπίου, όπως είναι τα αεροπλάνα; Οι παγκόσμιες οικονομικές ισορροπίες στον τουριστικό τομέα θα καταρρεύσουν.

Δυστυχώς μέχρι τώρα η παγκόσμια κοινότητα ακολούθησε μια πορεία, η οποία δημιούργησε σε πλανητικό επίπεδο πολλές ανισορροπίες υψηλής διακινδύνευσης. Αυτό σημαίνει, ότι προϋπόθεση για τον επανακαθορισμό της κατεύθυνσης της δυναμικής της εξέλιξης είναι η αλλαγή του τρόπου σκέψης και διαχείρισης του χρόνου, η οποία πρέπει να είναι ταχύτερη και με μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, που υπερβαίνει την λογική και τα όρια του βιολογικού χρόνου, ενώ ταυτοχρόνως συνυπολογίζει και τις επιπτώσεις στην πραγματικότητα του μέλλοντος.

Η ανθρωπότητα έχει εισέλθει σε μια εποχή, που χαρακτηρίζεται από μεγάλη ρευστότητα, αβεβαιότητα και υψηλό βαθμό διακινδύνευσης. Αυτές οι συνθήκες επιβάλλουν την άμεση ανάληψη των ευθυνών για την μετάβαση σε μια νέα βιώσιμη πραγματικότητα. Οι αναγκαίες αλλαγές θα πρέπει να έχουν πλανητικές διαστάσεις, διότι και τα προβλήματα είναι ανάλογης εμβέλειας.

Η ασφάλεια και η βιωσιμότητα της παγκόσμιας κοινότητας εξαρτάται από τον τρόπο δραστηριοποίησης της κάθε χώρας και την μεταξύ τους συνεργασία. Ο κόσμος είναι πλέον ενιαίος. Ανάλογο προσανατολισμό πρέπει να έχει και η πολιτική.

*πρώτη δημοσίευση: www.metarithmisi.gr